Ile to za dużo?
Szkoły muszą być stymulującym środowiskiem dla uczniów, ale jaką stymulację można uznać za nadmierną? Badania nad projektowaniem pubów w Wielkiej Brytanii pokazały, że wdrażając odpowiednie strategie architektoniczne i projektowania, można by uniknąć zaskakująco dużego odsetka agresywnych lub niegrzecznych zachowań. Stwierdzono na przykład, że zbyt wiele żywych kolorów w brytyjskich pubach zaostrza te zachowania.
Podobne wnioski dotyczą również szkół. Badania pokazują, że szkoły mogą poprawić wyniki uczniów, koncentrując się na wyglądzie sal lekcyjnych. Mogą one obejmować złożoność układu klasy, kolory użyte w wystroju, poziom eksponowanych informacji, poczucie porządku vs bałaganu, jakość oświetlenia itp.
Łatwo jest przesadzić ze stymulowaniem dzieci zbyt żywymi kolorami i ekspozycjami przeładowanymi informacjami, ale zwykła biała obudowa bez bodźców sensorycznych też nie jest dobrym rozwiązaniem. Dzieci potrzebują przestrzeni, w której mogą się skoncentrować, ale także bodźców, które wzbudzą ich ciekawość i zachęcą do nauki.
Wydaje się, że potwierdzają to badania naukowe. Godwin i Fisher (2014)² wykazali, że dzieci w warunkach „słabego rozproszenia wzroku” spędzały mniej czasu na czynnościach innych niż zadania i uzyskiwały wyższe wyniki w nauce niż dzieci w warunkach „silnego rozproszenia wzroku”. Wykazano również, że wyniki były wyższe w salach lekcyjnych o skąpym wystroju niż w bogato urządzonych.
Read i in. (1999)³ stwierdzili natomiast, że zróżnicowane przestrzenie o różnej wysokości sufitu i różnej kolorystyce ścian sprzyjają współpracy, potwierdzając jednocześnie, że efekt może być odwrotny do zamierzonego, jeśli przestrzeń stanie się zbyt złożona. Wygląda na to, że potrzebna jest równowaga.
Moderacja w projektowaniu sal lekcyjnych
W badaniu Clever Classrooms (2015)¹ przyjrzano się skutkom projektowania klas, analizując wyniki 3766 uczniów ze 153 klas w różnych szkołach w Wielkiej Brytanii. Okazało się, że poziom stymulacji w salach lekcyjnych — biorąc pod uwagę ich złożoność i kolorystykę — odpowiada za około jedną czwartą ogólnego wpływu na wydajność przypisywanego projektowi sali lekcyjnej. Stwierdzono również, że chociaż zbyt wysoki lub niski poziom złożoności powodował gorsze warunki uczenia się, średni poziom złożoności wizualnej był optymalny.
Jak więc osiągnąć ten optymalny poziom stymulacji? Zalecenia wynikające z badania Clever Classrooms są następujące:
- Układ podłogi powinien być na tyle zróżnicowany wizualnie, aby przykuwał uwagę uczniów, a jednocześnie prezentował pewien stopień uporządkowania. Złożoność może zapewnić pozytywną stymulację, o ile unika się uczucia bałaganu lub nieładu.
- Wizualne ekspozycje na ścianach powinny być dobrze zaprojektowane i zorganizowane oraz zaleca się pozostawienie 20–50% wolnego miejsca na ścianie.
- W miarę możliwości należy unikać umieszczania ekspozycji na oknach z uwagi na blokowanie światła.
A co z kolorami – czy jaskrawy kolor jest najlepszy?
Każdy, kto ma dzieci lub spędzał z nimi czas, wie, że niewątpliwie lubią one jaskrawe kolory. Jednak kolory powinny być rozmieszczane w salach lekcyjnych w inteligentny sposób. Jalil i wsp. (2012)⁴ przeanalizowali, w jaki sposób różne kolory wpływają na wydajność pracy, powodują określone zachowania, tworzą negatywne lub pozytywne postrzeganie oraz wpływają na nastrój i emocje. Doszli do wniosku, że kolorowe środowiska mają znaczący wpływ zarówno na zdolność uczenia się uczniów, jak i ich dobre samopoczucie.
W badaniu Clever Classrooms oceniano elementy kolorystyczne za pomocą niejaskrawych kolorów (biały/jasnobeżowy) w porównaniu z jaskrawymi kolorami (czerwony/pomarańczowy). Po raz kolejny stwierdzono, że stymulacja generowana przez kolor jest krzywoliniowa, co oznacza, że najlepsze wyniki osiąga się przy średnim zakresie jaskrawości.
Wszystko z umiarem
Wydaje się więc, że jeśli chodzi o projektowanie sal lekcyjnych, pedagodzy powinni dążyć do złotego środka. Oczywiście klasy nigdy nie powinny być mdłe i nudne — dzieciństwo jest po to, by odkrywać i uczyć się. Jednocześnie jednak należy unikać nadmiernej stymulacji. Sale lekcyjne powinny emanować równowagą i poczuciem porządku, jeśli chcemy jak najwięcej wydobyć z naszych dzieci, a architekci powinni współpracować z naukowcami, pedagogami i dyrektorami szkół, aby zaprojektować najlepsze możliwe środowiska uczenia się w przyszłości.
Źródła
- Clever Classrooms (2015), Raport podsumowujący projektu HEAD, University of Salford, Manchester
- Godwin and Fisher: Visual Environment, Attention Allocation, and Learning in Young
Children: When Too Much of a Good Thing May Be Bad. 2014
- Read et al: Impact of Space and Color in the Physical Environment on Preschool Children’s
Cooperative Behavior, Environment and Behavior. 1999
- Jalil et al: Environmental Colour Impact upon Human Behaviour: A Review. 2012.